Novi Sad danas slavi svoj Dan u znak sećanja na 1. februar 1748. godine kada je od carice Marije Terezije dobio status slobodnog kraljevskog grada.
Započeti priču o gradu duge istorije, sa bogatom kulturom i tradicijom nije lako. Novi Sad je glavni centar severne srpske pokrajine Vojvodine, i dragulj plodne ravnice čija lepota impresionira. Za Novi Sad su se vodile bitke, gubili i dobijali ratovi, a kako i ne bi kada ga krasi reka Dunav, koja godi i oko i telu i duši. Kraljici svih reka, Dunavu, vekovima su se divili, a danas čuva sećanja na mnogo prohujala vremena. Tokom više od dva veka kulturne i društvene istorije, grad je iz milja dobio naziv srpska Atina.
Zašto baš „srpska Atina“? Od davnina Grad je važio za poznatu raskrsnica kopnenih i vodenih puteva gde se ukrštaju kultura, tradicija, arhitektura, jezici, ali i za mesto okupljanja najobrazovanijih i najmudrijih ljudi.
Mnogo je pesama opevano o Novom Sadu i Dunavu. Pesme pune ljubavi i čežnje, lepote i sete, ponosa i slave, koje i danas nose istu emociju kao i tada kada su nastale.
A sve je počelo ovako:
Odlaskom Osmanlija 1692. godine počinje se sa izgradnjom utvrđenja, velelepne Petrovaradinske tvrđave u okviru Habzburške monarhije, na čijem tlu je počeo da nastaje današnji Novi Sad. U početku beše Racka varoš i Petrovaradinski šanac, naselje za graditelje i neimare, različitih nacionalnosti poput Srba, Mađara, Nemaca, Cincara, Jevreja. Sledeći dalji tok razvoja i težnju žitelja za trgovinom i ekonomskim napretkom, za koje je grad na obali reke bio pogodan, dolazimo do bitnog datuma za istoriju Novog Sada od kojeg kreće period prosperiteta, a koji danas slavimo.
Prvog dana meseca februara, davne 1748. godine, grad postaje slobodna kraljevska varoš. Marija Terezija dodeljuje status slobodnog grada, kome su meštani nadenuli današnje ime Novi Sad, odnosno Neoplanta.
„Povelja slobodnog kraljevskog grada“ austrijske carice donesena je iz Beča, gde je otkupljena sloboda za osamdeset hiljada forinti. Kolika suma novca je u pitanju, danas je teško utvrditi i približiti vrednosti današnjoj valuti, ali se zna da je sloboda koštala, s obzirom da su stanovnici zajedničkim naporom obezbedili neophodni novac.
Ukazom su ostvarena prava na zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast i na samostalno ubiranje poreza.
Tekst „Povelje slobodnog kraljevskog grada“ Marije Terezije i danas se pamti, a glasi:
„Ja, Marija Terezija, Božjom milošću carica rimska, a kraljica Ugarske, Češke, Dalmacije, Hrvatske, Slavonije, Rame, Srbije, Galicije, Lodomerije itd. dajem glasom ovoga pisma na znanje svakome, koga se tiče, da taj toliko puta spominjani naš Petrovaradinski kameralni grad, koji leži na drugoj strani Dunava u bačkoj županiji na zemljištu Sajlovo, silom naše kraljevske moći i ugleda iz ranije navedenih razloga, činim slobodnim kraljevskim gradom. Da ga uvrstimo, primimo i upišemo u broj, krug i red ostalih naših slobodnih kraljevskih gradova naše kraljevine Ugarske tako i naših naslednih zemalja. Ukidajući mu dosadašnje ime Petrovaradinski šanac, nađosmo za dobro da se ubuduće zove i da mu naslov bude Neoplanta, mađarski Uj-Videgh, nemački pak Ney-Satz, srpski Novi Sad i bugarski Mlada Loza“.
Zanimljiv je podatak da originalni dokument danas nije dostupan, nepoznanica je gde se nalazi, vodi se kao nestao, a pretpostavka je da mu se gubi trag nakon Drugog svetskog rata. Grad Novi Sad i ima raspisanu ponudu da otkupi „Povelju“ ukoliko se na nekoj aukcijskoj prodaji pojavi.
Splet istorijskih okolnosti doveo je do toga da jedan od najznačajnijih datuma u istoriji grada Novog Sada, predstavlja 1. februar, koji je zvanično proglašen za Dan Grada tek 1998. godine.
Uprava Grada Novog Sada i ove godine je u znak proslave Dana grada pripremila program ispunjen zabavnim, kulturno – umetničkim, sportskim i edukativnim sadržajem. Rođendan će se slaviti četiri dana, a sugrađani i gosti grada biće u prilici da uživaju u besplatnom obilasku grada, filmovima, izložbama, svečanostima, Novosadskom nočnom bazaru i još mnogo toga.
Prvog dana februara Grad poklanja besplatan parking, besplatan gradski i prigradski prevoz JGSP „Novi Sad“, zatim besplatno klizalište i bazen u SPC „Vojvodina“, besplatan ulaz na bazen na Slanoj baro, besplatan upis u Gradsku biblioteku i još mnogo iznenađenja u najavi.
I ove godine darivanje beba koje su rođene u Betaniji na Dan grada neće izostati. Grad Novi Sad će najmlađe stanovnike darovati poklonom od 300 000 dinara.
Povodom obeležavanja Dana grada svake godine se dodeljuje „Februarska nagrada Grada Novog Sada“ kao društveno priznanje za najznačajnija dela i dostignuća građana Novog Sada koja su u duhu negovanja slobodarske tradicije grada i jedinstva svih njegovih građana.
Na sednici Komisije za obeležavanje praznika i dodelu priznanja, predložena je stonoteniserka sa invaliditetom Borislava Perić Ranković za dobitnicu Februarske nagrade za 2023. godinu.
Portal Pobeda – info svim Novosađanima želi srećan rođendan, da Novi Sad ostane uvek slobodan, različit i napredan na daljem putu budućnosti! Volimo te, grade naš!
Pobeda – info
