Danas, 23. januara, navršava se 82 godine od krvavog pira koji je izvršen nad golorukim građanima u Novom Sadu od strane okupatorskih snaga (mađarske vlasti). Tog, 23. januara 1942. godine ubijeno je na hiljade nevinih Srba, Jevreja i Roma. Zajedno su se u smrt uputili bogati, siromašni, muškarci i žena, deca i stariji. Njih je čekala ista sudbina pod vodom hladnog Dunava.
Drugi svetski rat je bio mučan, nemilosrdan, ni decu i starije nije štedeo. O razmeri zločina na našim prostorima u toku Drugog svetskog rata svedoče masovna pogubljenja, prisilna pokrštavanja, deportacije u logor, progon i drugi ratni zločini. Samo jedan od krvavih zločina od strane ruke okupatora je masakr u južnoj Bačkoj, januara 1942.godine, poznat kao Bački pogrom ili Novosadska racija.
Naime, u toku januara meseca ubijeno je biše od 5.000 Srba, Jevreja i Roma od strane mađarskih fašista, vojske Mikloša Hortija. Monstruozno zlodelo je učinjeno sa ciljem zastarašivanja stanovništva koji su od aprila 1941. godine bili okupirani od fašistične Mađarske, da ne bi došlo do ustanka, pošto je 4. januara 1942. godine došlo do manjeg okršaja mađarske žandarmerije i gerilaca.
Vlast u Budimpešti je donela odluku da se sprovede sveobuhvatna racija u južnoj Bačkoj. Njihova namera je sprovedena u delo i iz tih razloga danas kažemo da je se sećamo krvavog januara, kada je Dunavom i Tisom potekla nevina krv. Ubijanja su počela na Božić i trajala sve do 29. januara.
Tri dana te zime, od 21. do 23. januara nad Novim Sadom su se nadvili crni oblci. Hladnoća koja je ulazila u kosti nije dobro slutila. Svanuo je 21. januar, sablasno puste ulice bile su u znaku plakata. Proglas na mađarskom, srpskom i nemačkom jeziku je glasio:
„Pošto se na području Novog Sada kriju razna sumnjiva lica kao i velika količina oružja, to je Ministarstvo vojske naredilo da se održi pretres svih stanova kao i legitimisanje svih lica. Naređuje se građanima koji kod sebe imaju kakvog oružja, da ga odmah predaju najbližoj komandi. Naređuje se da se svako zadržava u stanu gde je prijavljen. Slobodno kretanje dozvoljava se samo državnim činovnicima, fabričkim radnicima kao i svakom građaninu koliko mu je potrebno da nabavi najnužnije životne namirnice za određeni dan. U svakom slučaju svako mora raspolagati sa potrebnom legitimacijom, a kretanje je dozvoljeno samo sredinom ulice. Žaluzije na prozorima moraju biti spuštene i ne sme se gledati na ulicu. Kod koga se bude našlo sakriveno oružje, ili ko bude kod sebe držao sumnjiva lica, taj će biti izveden pred vojni sud.“
Pod plaštom navodne potrage za naoružanjem i sumnjivim licima, snage mađarskih honveda izvršile su nezapamćene zločine.
Pretresi su otpočeli upadanjem u kuće i legitimisanjem lica. Jedan po jedan, meštani su izvođeni iz svojih domova, strah je bio opravdan. I tako, dok se beli sneg nije zacrveneo od krvi, streljani su u potiljak, biveni i masakrirani, stanovnici Novog Sada ne mađarske nacionalnosti. Kolone kamiona punih tela, pravednih mučenika zaputile su se ka Štrandu. Oni, koji su ostavljeni u životu, sprovođeni su gradskim ulicama u hodu ka hladnom gubilištu. Mraz je pustošio sve pre sobom, a najlepša plaža na Dunavu „Štrand“ pretvorila se u žrtvenik nevinih duša, koje su se u koloni smrti nasilno uputile u večni život. Mađarske okupacione snage, ostavile su krvav pečat u organizovanoj raciji pogubivši oko 2.000 građana Novog Sada, mahom Srba, Jevreja i Roma.
Tokom tri dana pakla na zemlji, među stradalima su se našla imena onih koja su ostavila dubok trag u istoriji grada i bili uzor generacijama. Na hiljade imena među kojima su i Jelena Kon, Bogdan Šuput i Ignjat Pavlas ne smeju pasti u zaborav.
Danas, tačno u podne ispred spomenika „Porodica“ na Keju žrtava racije biće položeno cveće i venci. Gradonačelnik Novog Sada Milan Đurić prisustvovaće obeležavanju 82. godišnjice Pogroma u Novosadskoj raciji. Pomen u ime Jevrejske zajednice održaće vrhovni Rabin Srbije gospodin Isak Asiel, a molitveni pomen Srpske pravoslavne crkve služiće Njegovo preosveštenstvo Episkop bački Irinej.
Novosadska racija iz 1942. godine nikada ne sme da se zaboravi i zauvek treba da nam služi kao opomena na to do kakve tragedije dovode mržnja, netrpeljivost i ideologije kakav je fašizam.
Nikad ne smemo zaboraviti stradanje nevinih ljudi, prekinutu mladost dece sa neostvarenim snovima i naispričanim pričama. Sećanje na januar 1942. godine opominje nove generacije na sve što se zbilo tog krvavog januara. Njihova mučenička smrt neće pasti u zaborav.
Pobeda – info
