Mnoge znamenite žene Novog Sada nisu svojim rođenjem dobile status Novosađanke, ali su svojim radom i ugledom svakako zaslužile da se nađu među zaslužnim građankama Novog Sada. Iako su neke od njih provele ceo život u ovom gradu, mnoge počivaju u drugim gradovima, daleko od mesta gde su ostvarile san. Ovu kolumnu posvećujemo upravo svima njima, jer su za nas podjednako važne žene koje su rođene u Novom Sadu kao i one koje su u njega došle i sa sobom donele sve svoje vrednosti koje su nastavile da razvijaju u ovom gradu. Danas pišemo priču o Savki Subotić.
Spada među najznačajnije pedagoge Vojvodine iz XIX veka. Njen rad u vezi sa razvojem, proizvodnjom i prodajom narodne radinosti stekao je svetsko priznanje, a njena angažovanost u vezi sa emancipacijom žena, donela joj je počasno članstvo u gotovo svim srpskim i mnogim inostranim ženskim organizacijama. Afirmativni tekstovi o njenom radu, objavljivani su u evropskim novinama početkom XX veka. Savka Subotić je nagrađena odlikovanjima srpskog i ruskog Dvora.
Bila je i prva predsednica Srpskog narodnog ženskog saveza, Kola srpskih sestara i društva Knjeginja Ljubica. Njeno delo nadahnuto idejama mehaničkog materijalizma, kao i tada aktuelnim idejama od Lava Tolstoja do nemačkih filozofa i pedagoga bilo je povod da, kao izvanredan ženski glas, govori u bečkom Naučnom klubu 1910. i 1911. godine.
Savka Subotić je shvatila izuzetnu vrednost srpske ženske narodne radinosti i deo aktivnosti usmerila na razvoj, proizvodnju, prodaju, kako se to tada zvalo, “domaće industrije”. Njen doprinos je bio kreativno posredništvo između viševekovne tradicije proizvodnje i bojenja platna i vune, tkanja, pletenja, vezenja i zahteva modernog tržišta. Uspeh koji je Savka Subotić postigla, zahvaljujući proizvodima narodne radinosti prilagođenim potrebama savremenog čoveka (veš, haljine, košulje, maramice, kišobrani, zavese, mebl, ćilimi, prekrivači, stolnjaci, kape itd), bio je kapitalizovan na međunarodnim sajmovima u Budimpešti Zagrebu, Antverpenu, Parizu, i Londonu. Nažalost ovaj uspeh nije naišao na organizovanu podršku srpske inteligencije, zanatlija i trgovaca, već su se mustre i uzorci srpske narodne radinosti neograničeno preuzimali i kapitalizovali kao istočnjački. Svoja iskustva o tom epohalnom radu je sabrala u knjizi O našim narodnim tkaninama i rukotvorinama (1904). Posebno se ističe i njena agenda borbe za prava žena, pre svega za pravo na obavezno i kvalitetno obrazovanje ženske dece.
Programom razvoja narodne radinosti, utrla je put ekonomskom osnaživanju žena na selu. Takođe je bila pobornica političkih prava za žene, obrazovanja žena za rad na javnom polju, omasovljenja ženskog pokreta, reforme radnih uloga kroz reforme braka i promena odnosa prema vanbračnoj deci. Poznati su njeni antimilitaristički stavovi i javno objavljeni zahtevi za smanjenje vojnog budžeta, te povećanje sredstava za poljoprivredu i kulturu. Za Savku Subotić je emancipacija žena odgovornost samih žena, a humanizam je bio identičan sa feminizmom.
Njen ugled je krajem XIX i početkom XX veka bio ogroman. To potvrđuje i činjenica da je njoj posvećena jedna od najvažnijih knjiga o dometima ženskog javnog rada na planu umetnosti, obrazovanja, kulture i nauke kao i o ženskom aktivizmu u srpskom narodu do prve decenije XX veka. Savka Subotić je umrla u rodnom gradu, 25. novembra 1918. godine u kući koja se do tada nalazila na adresi Franje Rakocija br. 11., na današnjem Pozorišnom trgu.
Zalaganjem dobrotvorne zadruge Srpkinja Novosatkinja, njeni posmrtni ostaci su preneti u Zemun i sahranjeni u porodičnoj grobnici Subotića. Jedna ulica u Veterniku nosi njeno ime. Njen portret, rad Novaka Radonića, čuva se u svečanom salonu Matice srpske. Predlog je da Savka Subotić dobije spomenik u Novom Sadu i da se njoj u čast, na Pozorišnom trgu postavi spomen-ploča.
Tekst preuzet iz knjige, Ženska imena Novog Sada
Turistička organizacija Grada Novog Sada
