Neopravdano zaboravljena, gotovo potpuno van upotrebe u našim krajevima, biljka kojoj danas povećujemo pažnju zbog svojih lekovitih svojstava, poznata je pod različitim nazivima. U narodu je zovu brđanka, trava od majasila, veprina, moravka, mali divlji neven, vučji zub, zlatenica, konjski petrovac, gorska potres, paprica itd. Njen naziv u carstvu nauke o biljkama je Arnica montana ili Arnika. U današnje vreme, kao narodni lek, koristi se uglavnom u zapadnoj Evropi. Potiče iz planinskih regiona južne Rusije, Amerike i Evrope. Kod nas se najčešće sreće na planinama severnog dela Balkanskog poluostrva.
U istorijskim spisima, postojanje arnike se spominje još iz doba praistorije. Poznati grčki lekar, Dioskorid, isticao je blagotvornost ove biljke u svojim spisima i dao joj naziv alcimos. Smatra se da je u službenu medicinu uvedena početkom XVII veka. Već krajem XVIII, bila je mnogo cenjena kao lek protiv groznice. Sve do današnjeg doba, ova biljka je najviše korištena za saniranje i lečenje povreda. Brđanku je možda najviše proslavio nemački pesnik , pisac, političar i filozof, Johan Volfgang Gete, koji je čaj od arnike koristio za ublažavanje posledica srčane ateroskleroze tj. bolesti koja podrazumeva nagomilavanje plaka u unutrašnjosti arterija. Kao posledica stvaranja plaka, dolazi do suženja krvnih sudova zbog čega u jednom momentu, dolazi do otežane cirkulacije krvi ili potpune blokade. Austrijski narodni lekar, Sebastijan Knajp, arniku je preporučivao kao sredstvo za lečenje rana.
Tokom vekova, brđanku su lekari koristili za lečenje različitih bolesti srca, od angine pektoris do tzv. staračkog srca. Kao čaj ili tinktura ove biljke, preporučivana je kod smetnji u cirkulaciji, u situacijama gde je srčani mišić slab. Takođe, biljka je upotrebljavana i za lečenje tifusa, i izlučivanje znoja i mokraće. List arnike je korišten i kao zamena duvana za pušenje. Nažalost, nekontrolisano branje dovelo je do toga, da je biljka postala veoma retka vrsta, te su preduzete neophodne mere, i ona danas spada u zaštićene vrste. Gaji se isključivo u lekovite svrhe.
Arnica montana je višegodišnja biljka. Potiče iz porodice glavočika, Asteraceae. Specifičnost njenog izgleda ogleda se u krupnim, narandžasto žutim cvetovima. Odgovaraju joj kisele i humusne podloge, svetla staništa kao što su šumske livade i pašnjaci alpskog područja, sreće se na planinskim obroncima i brdima. Rasprostranjena je kroz duge planinske regione Evrope, do 3.000 metara nadmorske visine. Podzemno stablo je tamno braon boje, i pruža se horizontalno ispod tla. Listovi su ovalnog oblika sa sitnim dlačicama. Stabljika arnike je veoma snažno i može dostići visinu do pola metra. Na samom vrhu, nalazi se krupna cvetna glavica prečnika do 6 cm. Unutrašnji cvetovi su cevastog oblika, kratki i petostruko nazubljeni, dok su obodni cvetova jezičasti, i dugi oko 25mm. Sitni listovi raspoređeni jedan naspram drugog prekrivaju celu dužinu nadzemnog dela biljke. Plodovi su raznobojni i kreću se od žuto zelene do crne boje. Najviše lekovitih svojstava imaju sušeni cvetovi, Arnicae flos, koji moraju biti očišćeni od čašičnih listića. Pored cvetova, koristi se i ceo nadzemni deo biljke u cvetu, Arnicae herba, a od ovih sirovina se može pripremiti i ekstrakt, Tinctura Arnicae. Ova planinska biljka ima specifičan smolasti miris. Cvetovi i koren su slabo aromatičnog mirisa, i kod ljudi prvu reakciju koju izazivaju je kijanje, dok je rizom s korenjem gorkog i ljutog ukusa. Cveta u periodu od maja do oktobra.
Tri vrste arnike su u širokoj upotrebi u zapadnom delu Severne Amerike koja obuhvata pojas od Aljaske do severnog Meksika. Ove vrste, Arnica fulgens, Arnica sororia i Arnica cordifolia, lokalno stanovništvo koristi za lečenje modrica, uganuća i povreda. Imajući u vidu da na Evropskom kontinentu postoji opasnost od istrebljenja kao i potreba za očuvanjem vrste, najčešće se koristi Arnica chamissonis. Ova vrsta se uspešno može uzgajati kao i Arnica montana.
Prema monografiji Evropske Medicinske Agencije, ova vrsta se smatra farmakološki ekvivalentnom. Takođe, EMA navodi isključivost upotrebe arnike za spoljašnju upotrebu, dok su kod oralne, dozvoljeni samo homeopatski preparati na bazi ove biljke. Infuz arnike se upotrebljava za ispiranje usta i grla, jer njeno etarsko ulje deluje kao antiseptik, dok tanin jača i steže sluzokožu. Pokazao se kao efikasno sredstvo za umirivanje nervnog sistema, u lečenju organa za disanje i varenje, ali i snižavanju krvnog pritiska.
Ulje arnike sadrži veoma snažna antiinflamatorna i analgetička dejstva i iz tog razloga, smatra se jednim od vodećih ulja koja se koriste u borbi protiv bolova u kostima i mišićima. Takođe, ulje se pokazalo delotvorno i u nezi kože. Tinkturom se leče rane koje se dobijaju posekotinama, ubodima, ujedima, udarima, nagnječenjima. Veoma je delotvorna kada se koristi u pravljenju obloga za različite otoke.
Osim za lečenje srčanih tegoba, čaj i kapi brđanke korišteni su i za ublažavanje simptoma bronhijalne astme. Zadovoljavajući rezultati su postignuti i kod upotrebe sa ciljem snižavanja nivoa masnoća i holesterola u krvi. Definitivno najširu upotrebu, proizvodi od arnike imaju u području traumatskih povreda, posebno ubodnih rana i udaraca. Analgetska i antiinflamatorna dejstva ekstrakta biljke, koriste se u farmaceutskoj industriji za proizvodnju masti i gelova koji se najviše primenjuju u sportskoj medicini. Blagotvorno deluje na povlačenje hematoma, lokalnog krvarenja, ublažavanje posttraumatskog bola kod kontuzija itd. Osim traumatologije, masti i gelovi na bazi arnike se naširoko koriste u oblasti reumatologije, kod osteoartritisa i upale tetiva. Povoljno deluju kod poremećaja venske cirkulacije i pomažu ublažavanju tegoba kod flebitisa, proširenih vena i venske insuficijencije. Biljka ima hemostatsko, zaceljujuće, holeretičko, analgetičko i antisklerotično dejstvo.
Za oralnu primenu, kao deo terapije, koristi se kod različitih kardiovaskularnih bolesti: ateroskleroza, srčani angiospazam, kardioskleroza, arterijska hipertenzija i ishemijska bolest srca. U velikim dozama, preparati od cvetova arnike mogu imati sedativni, antikonvulzivni efekat jer mogu dovesti do smanjenja refleksne ekscitabilnosti mozga i proširenju cerebralnih sudova. U pravilnim dozama, arnika se koristi za lečenje raznih bolesti centralnog nervnog sistema kao što su traumatska povreda mozga, epilepsija i migrena.
U ginekološkoj i akušerskoj praksi, tinktura cvetova arnike, koriste se kao hemostatsko sredstvo kod krvarenja iz materice, mioma materice sa hemoragičnim sindromom, slabe kontraktilnosti materice u postpartalnom periodu, u sprečavanju obilnih menstruacija i krvarenja povezanih sa različitim ginekološkim bolestima.
Upotreba arnike preporučivana je uglavnom kod akutnih stanja, samo tokom kratkog vremenskog perioda u cilju poboljšanja dotoka krvi putem koronarnih arterija i stimulacije miokarda. Nakon toga, lečenje se nastavlja čajevima ili kapima drugih biljaka. Razlozi za kratkotrajnu primenu tokom lečenja, veoma su opravdani, imajući u vidu da oralna upotreba arnike i njenih ekstrakata može da dovede do jake iritacije želudačne sluznice. Visoke doze ove biljke, mogu dovesti do intoksikacije praćene vrtoglavicom, tahikardijom, aritmijom, drhtavicom.
Ne zanemarujući činjenicu da arnika zaista može da dovede do kolapsa celokupnog organizma, neophodna je obavezna konsultacija sa lekarom. Potrebno je posebno obratiti pažnju na propisan način upotrebe od strane lekara. Kada govorimo o spoljnoj upotrebi, takođe se mora obratiti pažnja jer nepažnjom, možemo dovesti do pojave ekcema i dermatitisa. Upravo iz ovih razloga, široka upotreba arnike, vremenom je napuštena.
pobeda info
